Nemli burunlu primatlar veya Strepsirhinler (Strepsirrhini ya da Strepsirhini), Madagaskar'ın makimsileri, Afrika'nın galagoları ("çalı bebekleri") ve pottoları ile Hindistan ve güneydoğu Asya'dan gelen lorislerden oluşan lemuriform primatları içeren, primatların bir alt takımıdır.
Eosen döneminde Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'da evrimleşen, ancak iklim soğudukça Kuzey Yarımküre'nin çoğundan kaybolan soyu tükenmiş adapiform primatlar da alt takıma aittir. Adapiformlar bazen "maki benzeri" olarak adlandırılır, ancak hem makilerin hem de adapiformların çeşitliliği bu karşılaştırmayı desteklemez.
Nemli burunlu primatlar, "nemli" rhinariumları (burnun ucu) ile tanımlanır - bu nedenle, köpeklerin ve kedilerin rhinariumlarına benzer şekilde, yaygın ama yanlış olan "nemli burunlu" terimi kullanılır. Aynı zamanda, benzer büyüklükteki maymunlardan daha küçük bir beyne, koku almak için büyük olfaktör loblara, feromonları tespit etmek için bir vomeronazal organa ve epiteliyokoryal plasentaya sahip bir bikornuat uterusa sahiptirler. Gözleri, gece görüşünü iyileştirmek için yansıtıcı bir tabaka içerir ve göz yuvaları, göz çevresinde bir kemik halkası içerir, ancak arkasında ince bir kemik duvarı yoktur. Nemli burunlu primatlar, kendi C vitaminini üretirken, kuru burunlu maymunlar bunu diyetlerinden almalıdır. Lemuriform primatlar, bir diş tarağı, ön tarafta özel bir diş seti ile karakterize edilir, ağzın alt kısmı çoğunlukla tımar sırasında kürkü taramak için kullanılır.
Mevcut nemli burunlu primatların çoğu, habitat tahribatı, çalı eti için avlanma ve egzotik evcil hayvan ticareti için canlı yakalama nedeniyle tehlikedelerdir. Hem yaşayan hem de soyu tükenmiş strepsirrhinler davranışsal olarak çeşitlidir, ancak hepsi esas olarak arborealdir (ağaçta barınırlar). Adapiformların çoğu gündüzcül iken, mevcut lemuriformların çoğu gececildir. Hem yaşayan hem de soyu tükenmiş gruplar öncelikle meyve, yaprak ve böceklerle beslenir.
Taksonomik Strepsirrhini adı, kıvrımlı (virgül şeklindeki) burun deliklerinin görünümüne atıfta bulunan Yunanca στρέψις strepsis "bir dönüş" ve ῥίς rhis "burun, burun (pl.) burun delikleri rhinarium veya ıslak burun üzerinde (GEN ῥινός gergedan) türetilmiştir. İsim ilk olarak Fransız doğa bilimci Étienne Geoffroy Saint-Hilaire tarafından 1812'de Platyrrhini (Yeni Dünya maymunları) ve Catarrhini (Eski Dünya maymunları) ile karşılaştırılabilir bir alt takım olarak kullanıldı. Açıklamasında " Les narines terminales et sinueuses " ("Burun delikleri terminali ve sarımı")'den bahsetti.
İngiliz zoolog Reginald Innes Pocock 1918'de Strepsirrhini'yi canlandırıp Haplorhini'yi tanımladığında, ikinci1 "r"yi her ikisinden de çıkardı ("Strepsi <u>rr</u> hini" ve "Haplo <u>rr</u> hini <u>" yerine "Strepsi r</u> hini" ve "Haplo <u>r hini"</u> "), ancak her ikisi de É Geoffroy tarafından 1812'de adlandırılan Platyrrhini veya Catarrhini'den ikinci "r" yi çıkarmadı. Pocock'un ardından birçok araştırmacı, 1987'de primatologlar Paulina Jenkins ve Prue Napier hatayı işaret edene kadar Strepsirrhini'yi tek bir "r" ile hecelemeye devam etti.
Nemli burunlu primatlar, soyu tükenmiş adapiformları ve makimsileri ile lorisoidleri (lorisler, pottolar ve galagolar) içeren lemuriform primatlarını içinde bulunduru. Nemli burunlu maymunlar, 55 ile 90 milyon yıl öncesi arasındaki primat radyasyonunun başlangıcına yakın bir zamanda haplorhin primatlarından ayrıldı. Daha eski sapma tarihleri, genetik analiz tahminlerine dayanırken, daha genç tarihler kıt fosil kayıtlarına dayanmaktadır. Lemuriform primatlar, her ikisi de Asya kökenli olabilecek adapiformlar olan cercolamoniinelerden veya sivaladapidlerden evrimleşmiş olabilir. Bir zamanlar, adapiformun daha uzmanlaşmış ve daha genç bir dalı olan, öncelikle Avrupa'dan gelen adapidlerden evrimleştikleri düşünülüyordu.
Lemurlar 47 ila 54 milyon yıl önce Afrika'dan Madagaskar'a rafting yaparken, lorisler yaklaşık 40 milyon yıl önce Afrika galagolarından ayrıldı ve daha sonra Asya'yı kolonize etti. Lemuriformlar ve özellikle Madagaskar'ın lemurları, genellikle uygunsuz bir şekilde "yaşayan fosiller" veya "bazal" veya "düşük" primat örnekleri olarak tasvir edilir. Bu görüşler, memelilerin evrimi ve koku alma (koku alma), iskelet anatomilerinin özellikleri ve beyin boyutları gibi –ki bu nispeten küçüktür– strepsirhin özelliklerinin evriminin anlaşılmasını tarihsel olarak engellemiştir. Lemurlar söz konusu olduğunda, doğal seçilim, bu izole primat popülasyonunu, maymunlara kıyasla daha küçük ve daha az karmaşık beyinlerine rağmen, önemli ölçüde çeşitlenmeye ve zengin çeşitlilikteki ekolojik nişleri doldurmaya itmiştir.
Strepsirrhinler, maymunlar ve tarsiyerler arasındaki farklılık, muhtemelen primatların ilk evrimleşmesinden hemen sonra ortaya çıktı. Erken Eosen'den Orta Eosene kadar yaşayan primat gruplarına (lemuriformlar, tarsierler ve simanlar) ait az sayıda fosil bilinmesine rağmen, genetikten elde edilen kanıtlar ve son fosil bulguları, erken adaptif radyasyon sırasında mevcut olabileceklerini düşündürmektedir.
Hem maymunların hem de tarsierlerin evrimleştiği en eski primatların kökeni bir sırdır. Hem kökenleri hem de içinden çıktıkları grup belirsizdir. Kuzey Yarımküre'deki ilk radyasyonlarını gösteren fosil kayıtları çok ayrıntılı olmasına rağmen Tropiklerden (primatların büyük olasılıkla ilk kez geliştiği yer),özellikle de primatlar ve ötherian memelilerin diğer ana dallarının (klad) ilk ortaya çıktığı zaman civarında, fosil kayıtları çok seyrektir.
Ayrıntılı tropikal fosillerden yoksun olan genetikçiler ve primatologlar, primat soyları arasındaki ilişkiyi ve birbirlerinden ayrılmalarından bu yana geçen süreyi belirlemek için genetik analizler kullandılar. Bu moleküler saati kullanarak, başlıca primat soyları için farklılaşma tarihleri, primatların 80-90 milyon yıl önce evrimleştiğini, yani ilk örneklerin fosil kayıtlarında ortaya çıkmasından yaklaşık 40 milyon yıl önce olduğunu ileri sürdü.
İlk primatlar arasında hem gececil hem de gündüzcü küçük türler bulunur ve hepsi ağaççıldı. Elleri ve ayakları küçük dallarda manevra yapmak için özel olarak uyarlanmıştı. Erken Paleosen'den kalma plesiadapiformlar bazen "arkaik primatlar" olarak kabul edilir, çünkü dişleri erken primatların dişlerine benzemektedir ve farklı ayak başparmağı (halluks) gibi ağaçlarda yaşamaya adaptasyonları vardır. Plesiadapiformlar primatlarla yakından ilişkili olsalar da, primatların doğrudan evrimleşmiş olabileceği veya olmayabileceği bir parafiletik grubu temsil edebilirler ve bazı cinsler, primatlarla daha yakından ilişkili olduğu düşünülen kolugolar ile daha yakın akraba olabilir.
İlk gerçek primatlar (euprimates), erken Eosen'e (~55 myö) kadar fosil kayıtlarında görünmezler, bu noktada Paleosen-Eosen Termal Maksimum olarak bilinen İklim değişikliği kısa bir hızlı küresel ısınma döneminde Kuzey Yarımküre'ye yayıldılar. Bu ilk primatlar, kuzey kıtalarda Cantius, Donrussellia, Altanius ve Teilhardina'nın yanı sıra Paleosen Afrika'sıdan daha şüpheli (ve parçalı) fosil Altiatlasius'u içeriyordu. Bu en eski fosil primatlar genellikle iki gruba ayrılır, adapiformlar ve omomyiformlar. Her ikisi de fosil kayıtlarında ataları belirten ara formlardı, her iki grup da çeşitlilik açısından zengindi ve Eosen boyunca yaygındı.
Gelişmekte olan son dal, Eosen (56-34 milyon yıl önce) döneminde Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'da gelişen çeşitli ve yaygın bir grup olan adapiformlardı. İklim soğudukça Kuzey Yarımküre'nin çoğundan kayboldular: Adapiformların sonuncusu Miyosen'in sonunda yok oldu (~7 myö).
Adapiform primatlar, makilerle birçok anatomik benzerliği paylaşan soyu tükenmiş strepsirinlerdir. Hem makilerin hem de adapiformların çeşitliliği bu analojiyi desteklemese de bazen lemur benzeri primatlar olarak anılırlar.
Yaşayan strepsirrinler gibi, adapiformlar da son derece çeşitliydi, en az 30 cins ve 80 2000'li yılların başlarından itibaren fosil kayıtlarından bilinen türler. Eosen sırasında Laurasia'da çeşitlendiler bazıları bir kara köprüsü üzerinden Kuzey Amerika'ya ulaştı. O zamandan beri fosil yataklarında bulunan en yaygın memeliler arasındaydılar. Kuzey Afrika'da da birkaç nadir tür bulunmuştur. Adapiformların en bazalı, Kuzey Amerika ve Avrupa'dan Cantius ve Avrupa'dan Donrussellia cinslerini içerir. En çok ikincisi atalara ait özellikleri taşır, bu nedenle genellikle diğer adapiformların bir kardeş grubu veya kök grubu olarak kabul edilir.
Adapiformlar genellikle üç ana gruba ayrılır:
Adapiform ve lemuriform primatlar arasındaki ilişki açıkça gösterilmemiştir, bu nedenle adapiformların parafitik bir kök grubu olarak konumu sorgulanabilir. Hem moleküler saat verileri hem de yeni fosil bulguları, diğer primatlardan lemuriform ayrışmasının ve ardından gelen lemur-lorisoid bölünmesinin, erken Eosen'de adapiformların ortaya çıkışından önce geldiğini göstermektedir. Yeni kalibrasyon yöntemleri, moleküler saat ile fosil kayıtları arasındaki tutarsızlıkları uzlaştırabilir ve daha yakın tarihli sapma tarihlerini destekleyebilir. Fosil kayıtları, strepsirin adapiformlarının ve haplorin omomiformlarının erken Eosen'den önce bağımsız olarak evrimleştiğini, ancak en bazal üyelerinin Paleosen'de (66-55 mya) ayrıldığını düşündürecek kadar diş benzerliği paylaştığını göstermektedir.
Lemuriform kökenleri belirsiz ve tartışmalıdır. Amerikalı paleontolog Philip Gingerich, lemuriform primatların, adapidlerin ön alt dişleri ile mevcut lemuriformların diş tarağı arasındaki benzerliklere dayanarak, birkaç Avrupa adapid türünün birinden evrimleştiğini öne sürdü; ancak bu görüş, açık ara geçiş fosillerinin bulunmaması nedeniyle güçlü bir şekilde desteklenmemektedir. Bunun yerine, lemuriformlar, Kuzey Afrika'ya göç eden Asya cercamoniinelerinin veya sivaladapidlerin çok erken bir kolundan gelebilir.
1997 ve 2005 yılları arasında Mısır'ın El Fayum yataklarında 40 milyon yıllık üç fosil lorisoidinin (Karanisia, Saharagalago ve Wadilemur) keşfedilmesine kadar, bilinen en eski lemuriformlar Kenya ve Uganda'nın erken Miyosen'inden (~20 myö) gelmişti. Bu yeni bulgular, Afro-Arabistan'da orta Eosen sırasında lemuriform primatların mevcut olduğunu ve lemuriform soyunun ve diğer tüm strepsirrhine taksonlarının o zamandan önce ayrıldığını göstermektedir. Tunus'tan Djebelemur, geç erken veya erken orta Eosen'e (52 ila 46 myö) kadar uzanır ve bir sercamoniine olarak kabul edilir, ama aynı zamanda bir kök lemuriform da olabilir. Cezayir'den Azibiidler aşağı yukarı aynı zamana tarihlenir ve djebelemuridlerin kardeş grubu olabilir. Geç Eosen Mısır'ından Plesiopithecus ile birlikte, üçü Afrika'dan gelen örnekler, kök lemuriformlar olarak nitelendirilebilir.
Moleküler saat tahminleri, Afrika'da lemurların ve lorisoidlerin Paleosen sırasında yaklaşık 62 milyon yıl önce ayrıldığını göstermektedir. 47 ve 54 milyon yıl öncesi arasında lemurlar rafting yaparak Madagaskar'a dağıldı. İzolasyonda, lemurlar çeşitlendi günümüzde genellikle maymunlar ve insansı maymunlar tarafından doldurulan nişleri doldurdu. Afrika'da lorisler ve galagolar Eosen boyunca yaklaşık 40 milyon yıl önce birbirinden ayrıldı. Madagaskar'daki lemurların aksine, diğer memelilerin yanı sıra maymunlar ve insansı maymunlarla rekabet etmek zorunda kaldılar.
Nemli burunlu primatların taksonomisi tartışmalıdır ve karmaşık bir geçmişi vardır. Karışık taksonomik terminoloji ve aşırı basitleştirilmiş anatomik karşılaştırmalar, 2009'da tek "Ida" fosilini çevreleyen medyanın ilgisinin gösterdiği gibi, primat ve strepsirrhine filogenisi hakkında yanlış anlaşılmalar yarattı.
Strepsirrhine primatları ilk olarak İsveçli taksonomist Carl Linnaeus tarafından Systema Naturae'nin 1758'de yayınlanan 10. baskısında Lemur cinsi altında gruplandırılmıştır. O zamanlar, biri (kolugo) artık bir primat olarak tanınmayan yalnızca üç tür tanınmıştır. 1785'te Hollandalı doğa bilimci Pieter Boddaert, Lemur cinsini iki cinse ayırdı: lemurlar, kolugolar ve tarsierler için Prosimia ve lorisler için Tardigradus. On yıl sonra, E. Geoffroy ve Georges Cuvier, arka bacak morfolojilerindeki benzerlikler nedeniyle tarsierleri ve galagoları gruplandırdı; Alman zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger tarafından desteklenen bir görüş, 1811'de lemurları ve tarsierleri Prosimiya (Prosimii) grubuna yerleştirirken onları Macrotarsi grubuna yerleştirdi. Tarsier-galago sınıflandırmasının kullanımı, Hollandalı zoolog Ambrosius Hubrecht'in iki grupta iki farklı tipte plasenta (plasenta oluşumu) gösterdiği 1898 yılına kadar uzun yıllar devam etti.
İngiliz karşılaştırmalı anatomist William Henry Flower, bu primatları İngiliz biyolog St. George Jackson Mivart'ın alt takımı Anthropoidea (=Simiiformes) altında gruplanan maymunlardan ayırmak için 1883'te Lemuroidea alt takımını yarattı. Flower'a göre, Lemuroidea alt takımı Lemuridae (lemurlar, lorisler ve galagolar), Chiromyidae ( aye-aye ) ve Tarsiidae (tarsiers) ailelerini içeriyordu. Lemuroidea daha sonra Illiger'in alt takımı Prosimii ile değiştirildi. Yıllar önce, 1812'de É. Geoffroy ilk olarak, tarsierleri de dahil ettiği Strepsirrhini alt sırasını adlandırdı. Bu sınıflandırma 1918 yılına kadar, Pocock'un burnun yapısını karşılaştırıp Strepsirrhini alt takımının kullanımını eski haline getirdiği ve aynı zamanda tarsierleri ve maymunları yeni bir alt takım olan Haplorhini'ye taşıdığı zamana kadar fark edilmedi. İngiliz anatomist William Charles Osman Hill'in strepsirrhine anatomisi üzerine bütün bir cilt yazdığı 1953 yılına kadar, Pocock'un taksonomik önerisi fark edilmedi ve daha yaygın olarak kullanıldı. O zamandan beri, primat taksonomisi Strepsirrhini-Haplorhini ve Prosimii-Anthropoidea arasında birçok kez değişti.
Akademik literatürün çoğu, primat taksonomisi için, genellikle birkaç potansiyel taksonomik şema içeren temel bir çerçeve sağlar. Çoğu uzman filogeni üzerinde hemfikir olsa da çoğu primat sınıflandırmasının neredeyse her seviyesi hakkında fikir ayrılığına düşer.
<table> <caption>Rakip strepsirrhine taksonomik isimlendirmeleri</caption> <thead> <tr class="header"> <th><p>2 infratakım </p></th> <th><p>3 alt takım </p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><ul> <li>Alttakım <strong>Strepsirrhini</strong> <ul> <li>İnfratakım † <a href="Adapiformes" title="wikilink">Adapiformes</a> <ul> <li>Üst familya † Adapoidea <ul> <li>Familya † <a href="Adapidae" title="wikilink">Adapidae</a></li> <li>Familya † <a href="Notharctidae" title="wikilink">Notharctidae</a></li> <li>Familya † Sivaladapidae</li> </ul></li> </ul></li> <li>İnfratakım <a href="Lemuriformes" title="wikilink">Lemuriformes</a> <ul> <li>Üst familya Lemuroidea <ul> <li>Familya † Archaeolemuridae</li> <li>Familya <a href="Kedi_makisigiller" title="wikilink">Cheirogaleidae</a></li> <li>Familya <a href="Ay-ay" title="wikilink">Daubentoniidae</a></li> <li>Familya <a href="İndrigiller" title="wikilink">Indriidae</a></li> <li>Familya <a href="Makigiller" title="wikilink">Lemuridae</a></li> <li>Familya <a href="Oyuncu_makigiller" title="wikilink">Lepilemuridae</a></li> <li>Familya † Megaladapidae</li> <li>Familya † Palaeopropithecidae</li> </ul></li> <li>Üst familya <a href="Lorisiler" title="wikilink">Lorisoidea</a> <ul> <li>Familya <a href="Lorigiller" title="wikilink">Lorisidae</a></li> <li>Familya <a href="Galagogiller" title="wikilink">Galagidae</a></li> </ul></li> </ul></li> </ul></li> </ul></td> <td><ul> <li>Alttakım <strong>Strepsirrhini</strong> <ul> <li>İnfratakım † Adapiformes <ul> <li>Üst familya † Adapoidea <ul> <li>Familya † Adapidae</li> <li>Familya † Notharctidae</li> <li>Familya † Sivaladapidae</li> </ul></li> </ul></li> <li>İnfratakım Lemuriformes <ul> <li>Üst familya Lemuroidea <ul> <li>Familya † Archaeolemuridae</li> <li>Familya Cheirogaleidae</li> <li>Familya Daubentoniidae</li> <li>Familya Indriidae</li> <li>Familya Lemuridae</li> <li>Familya Lepilemuridae</li> <li>Familya † Megaladapidae</li> <li>Familya † Palaeopropithecidae</li> </ul></li> </ul></li> <li>İnfratakım Lorisiformes <ul> <li>Üst familya Lorisoidea <ul> <li>Familya Lorisidae</li> <li>Familya Galagidae</li> </ul></li> </ul></li> </ul></li> </ul></td> </tr> </tbody> </table>Rakip strepsirrhine taksonomik isimlendirmeleri
1970'ler, 1980'ler ve 2000'lerin başında primatolojide en sık tekrarlanan tartışma, hem maymunlara hem de diğer prosimiyenlere kıyasla tarsierlerin filogenetik konumuyla ilgiliydi. Tarsierler çoğunlukla ya maymunlarla birlikte Haplorhini alt takımına ya da strepsirrinlerle birlikte Prosimii alt takımına yerleştirilir. Prosimii, iki geleneksel primat alt takımından biridir ve filogenetik dallardan ziyade evrimsel derecelere (anatomik özelliklerle birleştirilen gruplar) dayanırken, Strepsirrhini-Haplorrhini taksonomisi evrimsel ilişkilere dayanıyordu. Yine de her iki sistem de varlığını sürdürüyor çünkü Prosimii-Anthropoidea taksonomisi tanıdık ve araştırma literatüründe ve ders kitaplarında sıkça görülüyor.
Strepsirrhinler geleneksel olarak, maymunlarla, özellikle de rhinarium ile paylaşılmayan birkaç semplesiomorfik (atadan kalma) özellik ile karakterize edilir. Diğer semplesiomorfiler arasında uzun burunlar, kıvrımlı maksilloturbinaller, nispeten büyük olfaktör ampuller ve daha küçük beyinler bulunur. Diş tarağı, lemuriformlar arasında görülen bir sinapomorfidir (paylaşılan, türetilmiş özellik), ancak strepsirrhine kladı tanımlamak için sıklıkla ve yanlış bir şekilde kullanılır. Strepsirrhine primatları da bir epitelyokorial plasentaya sahip olarak birleşmişlerdir. Tarsierler ve maymunların aksine, strepsirrhines kendi üretebilir ve diyetlerinde buna ihtiyaç duymazlar. Bir haplorhin kanadı olarak tarsierler ve maymunlar arasındaki ilişki için daha fazla genetik kanıt, üç SINE işaretçisinin ortak mülkiyetidir.
Tarsier ve primatların yakın akrabalarını içeren tarihsel olarak karışık toplulukları nedeniyle, hem Prosimii hem de Strepsirrhini, "düşük primatlar" için çöp sepeti taksonları olarak kabul edilmiştir. Ne olursa olsun, strepsirrhine ve haplorrhine kladları genel olarak kabul edilir ve tercih edilen taksonomik grup olarak görülür. Yine de tarsierler farklı şekillerde hem strepsirrhinlere hem de simiyenlere çok benzemektedir ve strepsirrhinler, tarsierler ve simiyenler arasındaki erken bölünme eski ve çözülmesi zor olduğundan, bazen üç alt takımdan oluşan üçüncü bir taksonomik düzenleme kullanılır: Prosimii, Tarsiiformes ve Anthropoidea. Daha sık olarak, "prosimian" terimi artık resmi taksonomide kullanılmamaktadır, ama yine de diğer primatlara göre tarsierlerin davranışsal ekolojisini göstermek için kullanılmaktadır.
Tarsierler üzerindeki tartışmalara ek olarak, simiyenlerin kökenleri hakkındaki tartışmalar bir zamanlar strepsirrhine kladını sorguladı. Adapiformlar ve maymunlar arasında evrimsel bir bağlantı için paleontologlar Gingerich, Elwyn L. Simons, Tab Rasmussen ve diğerleri tarafından yapılan argümanlar, adapiformları Strepsirrhini'den potansiyel olarak hariç tutabilirdi. 1975'te Gingerich, Simiolemuriformes adlı yeni bir alt takım önerdi, strepsirrhinlerin simiyenlerle tarsierlerden daha yakın akraba olduğunu öne sürdü. Bununla birlikte, 2000'lerin başında ikisi arasında net bir ilişki gösterilememişti. Bu fikir, 2009'da medyanın, "insanlar ve eski primatlar (simyalar ve adapiformlar) arasındaki kayıp halka " olarak lanse edilen, Almanya'dan bir adapiform olan Darwinius masillae ("Ida" olarak adlandırılır) hakkındaki ilgisi sırasında yeniden ortaya çıktı. Bununla birlikte, kladistik analiz kusurluydu ve filogenetik çıkarımlar ve terminoloji belirsizdi. Yazarlar Darwinius'un bir "fosil lemur" olmadığını belirtmelerine rağmen, adapiformların sahip olmadığı bir diş tarağının olmadığını vurgulamışlardır.
Strepsirrhini içinde, iki yaygın sınıflandırma ya iki infra takım (Adapiformes ve Lemuriformes) ya da üç infra takım (Adapiformes, Lemuriformes, Lorisiformes) içerir. Daha az yaygın bir sınıflandırma, aye-aye'yi (Daubentoniidae) kendi infra takımına, Chiromyiformes'e yerleştirir. Bazı durumlarda, plesiadapiformlar Primatlar takımına dahil edilir, bu durumda Euprimatlar bazen bir alt takım olarak kabul edilir, böylece Strepsirrhini bir infra takım olur ve Lemuriformes ve diğerleri parvo takımlar olur. İnfraordinal taksonomiden bağımsız olarak, Strepsirrhini, üç üst aileden ve yedi tanesi soyu tükenmiş 14 aileden oluşur. Bu soyu tükenmiş ailelerden üçü, yakın zamanda soyu tükenmiş dev Madagaskar lemurlarını içeriyordu ve bunların çoğunun, insanların adaya gelişini takip eden son 1000 yıl içerisinde soyları tükendi.
Strepsirrhini iki infra takıma bölündüğünde, tüm dişli primatları içeren dal "lemuriformlar" olarak adlandırılabilir. Üç infra takıma bölündüğünde, "lemuriformlar" terimi yalnızca Madagaskar'ın lemurlarını ifade eder, ve diş taraklı primatlar ya "taç strepsirrhinler" ya da "mevcut strepsirrhinler" olarak adlandırılır. Bu özel terminolojinin genel terim "strepsirrhine" ile karıştırılması, aşırı basitleştirilmiş anatomik karşılaştırmalar ve belirsiz filogenetik çıkarımlar, Darwinius'un medyada yer aldığı gibi, primat filogenisi hakkında yanlış anlaşılmalara ve Eosen primatları hakkında yanlış anlamalara yol açabilir. Adapiformların iskeletleri, makimsiler ve lorisoidler güçlü benzerlikler paylaştığı için, araştırmacılar onları sıklıkla "ilkel" strepsirrhinler, makimsi ataları veya yaşayan strepsirrhinlerin kardeş grubu olarak adlandırdılar. Strepsirrhini'ye dahil edilirler, ve klanın temel üyeleri olarak kabul edilirler. Gerçek primatlar olarak durumları sorgulanmasa da, adapiformlar ile diğer canlı ve fosil primatlar arasındaki şüpheli ilişki, Strepsirrhini içinde birden fazla sınıflandırmaya yol açar. Çoğu zaman, adapiformlar, lemuriformlarla anatomik farklılıklar ve belirsiz ilişkileri nedeniyle kendi infra takımlarına yerleştirilir. Lemuriformlarla ortak özellikler (sinapomorfik olabilir veya olmayabilir) vurgulandığında, bazen Lemuriformes (veya üst familya Lemuroidea) içindeki ailelere indirgenirler.
Tanımlanan ilk fosil primat, 1821'de Fransız doğa bilimci Georges Cuvier tarafından adapiform Adapis parisiensis'ti, onu bir yaban faresi ("le Daman") ile karşılaştıran oydu, daha sonra artık eskimiş bir grubun üyesi olarak kabul edildi. 1870'lerin başında yeniden değerlendirilinceye kadar bir primat olarak tanınmadı. Başlangıçta, adapiformların tümü, Adapinae, Notharctinae ve bazen Sivaladapinae olmak üzere iki veya üç alt aileye ayrılan Adapidae familyasına dahil edildi. Tüm Kuzey Amerika adapiformları Notharctinae altında toplanırken, Eski Dünya formları genellikle Adapinae'ye atanmıştır. 1990'larda, postkraniyal iskelet ve dişlerdeki farklılıklara dayalı olarak iki farklı Avrupalı "adapid" grubu ortaya çıkmaya başladı. Bu iki Avrupa formundan biri, çoğunlukla Kuzey Amerika'da bulunan notharctidlerle yakın akraba olan cercamoniineler olarak tanımlanırken, diğer grup geleneksel adapid sınıflandırmasına girer. Üç ana adapiform grubu şimdi tipik olarak Adapiformes (Notharctidae, Adapidae ve Sivaladapidae) içinde üç aile olarak kabul edilmektedir, ancak bir ila beş aile arasında değişen diğer bölümler de kullanılmaktadır.
Primatlar öncelikle meyveler (tohumlar dahil), yapraklar (çiçekler dahil) ve hayvan avları (eklem bacaklılar, küçük omurgalılar ve yumurtalar) ile beslenir. Diyetler, strepsirrhine türleri arasında önemli ölçüde farklılık gösterir. Diğer yaprak yiyen (folivorous, örn. colobineler) primatlar gibi, bazı strepsirrhinler de selüloz ve hemiselülozu sindirebilir. Galagolar, ince lorisler ve angwantibolar gibi bazı nemli burunlu maymunlar öncelikle böcekçildir. Çatal işaretli lemurlar ve iğne pençeli çalı bebekleri gibi diğer türler ağaç sakızında uzmanlaşırken, indrigiller, sportif lemurlar ve bambu lemurları yaprak yiyenlerdir. Birçok strepsirrhin meyve yiyicidir (meyve yiyiciler) ve diğerleri, halka kuyruklu maki ve fare makileri gibi, meyve, yaprak ve hayvansal maddelerin bir karışımını yiyen omnivorlardır.
Adapiformlar arasında, özellikle Cantius, Pelycodus ve Cercamonius gibi orta boy ila büyük türler için meyveli yiyecekler en yaygın diyet gibi görünüyor. Yapraklanma, Smilodectes, Notharctus, Adapis ve Leptadapis dahil olmak üzere orta ve büyük boyutlu adapiformlar arasında da yaygındı. Anchomomys ve Donrussellia gibi bazı küçük adapiformların dişlerindeki keskin uçlar, bunların kısmen veya esas olarak böcekçil olduklarını gösterir.
Şimdi soyu tükenmiş adapiform primatlar öncelikle Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa'da, birkaç tür Afrika'da bulundu. Eosen döneminde, bu bölgelerin doğada daha tropik olduğu zamanlarda geliştiler ve iklim daha serin ve daha kuru hale geldiğinde ortadan kayboldular. Bugün, lemuriformlar (makimsiler ve lorisoidler), 28° G ila 26° K enlemleri arasında değişen tropiklerle sınırlıdır. Lorisler hem ekvator Afrika'sında hem de Güneydoğu Asya'da bulunurken, galagolar Sahra altı Afrika'nın ormanları ve ormanlık alanlarıyla sınırlıdır. Makimsiler, son zamanlardaki insan faaliyetleri nedeniyle çeşitliliklerinin ve habitatlarının çoğu kaybolmuş olsa da, Madagaskar'a özgüdür. Neredeyse tüm primatlarda olduğu gibi, strepsirrhinler tipik olarak tropik yağmur ormanlarında bulunur. Bu habitatlar, strepsirrhines ve diğer primatların çeşitli simpatrik tür topluluklarını geliştirmesine izin verir. Madagaskar'ın doğu yağmur ormanlarında 11 veya 12 kadar türler aynı ormanları paylaşır ve insanlar gelmeden önce, bazı ormanlar bu çeşitliliğin neredeyse iki katına sahipti. Adanın güney ucundaki dikenli orman da dahil olmak üzere daha kuru, mevsimlik ormanlarda çeşitli makimsi türleri bulunur, ancak bu bölgelerdeki makimsi toplulukları o kadar zengin değildir.
Diğer tüm insan olmayan primatlar gibi, strepsirrhinler de insan faaliyetleri, özellikle tropik bölgelerdeki ormansızlaşma nedeniyle yüksek bir yok olma riskiyle karşı karşıyadır. Yaşam alanlarının çoğu, tarım ve mera gibi insan kullanımı için dönüştürülmüştür. Strepsirrhine primatlarının karşı karşıya olduğu tehditler üç ana kategoriye ayrılır: habitat tahribi, avlanma ( çalı eti veya geleneksel tıp için ) ve ihracat veya yerel egzotik evcil hayvan ticareti için canlı yakalama. Avlanma genellikle yasak olsa da, onları koruyan yasalar nadiren uygulanır. Madagaskar'da, fady olarak bilinen yerel tabular bazen lemur türlerinin korunmasına yardımcı olur, ancak bazıları hala geleneksel tıp için avlanır.
2012 yılında, Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), 2009'daki siyasi krizin ardından büyük ölçüde artan yasadışı ağaç kesimi ve avlanma nedeniyle lemurların "en çok nesli tükenmekte olan memeliler" olduğunu açıkladı.2 Güneydoğu Asya'da, yavaş kamyonlar, habitat tahribatına ek olarak egzotik evcil hayvan ticareti ve geleneksel tıp tarafından tehdit ediliyor. Hem lemurlar hem de yavaş lorisler , CITES Ek I kapsamında ticari uluslararası ticaretten korunmaktadır. 3
Orijinal kaynak: nemli burunlu primatlar. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page